Trong những năm gần đây, Việt Nam đã trở thành một điểm sáng trong khu vực Đông Nam Á về phát triển năng lượng tái tạo. Với nhu cầu điện năng tăng cao, chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách nhằm thúc đẩy năng lượng tái tạo, mở ra cơ hội đầu tư hấp dẫn cho các doanh nghiệp trong và ngoài nước. Tuy nhiên, bên cạnh tiềm năng phát triển, các nhà đầu tư cũng đối mặt với không ít thách thức trong việc hiện thực hóa các dự án năng lượng tái tạo tại Việt Nam.
Tăng trưởng nhu cầu điện năng và cơ hội cho năng lượng tái tạo
Nhu cầu điện tại Việt Nam đang trên đà tăng mạnh với tốc độ trung bình khoảng 8% mỗi năm, dự kiến kéo dài đến năm 2025. Để đáp ứng nhu cầu này, Việt Nam cần đạt công suất lắp đặt 96.500 MW vào năm 2025 và 129.500 MW vào năm 2030. Điều này yêu cầu đất nước phải tăng thêm công suất từ 6.000 MW – 7.000 MW mỗi năm, với tổng ngân sách cần chi cho ngành điện đến năm 2030 ước tính lên đến 148 tỷ USD.
Trong đó, riêng lĩnh vực năng lượng tái tạo cần khoảng 23,7 tỷ USD đầu tư đến năm 2030, bao gồm phát triển các công nghệ mới và nâng cao hiệu suất sử dụng năng lượng. Những số liệu này cho thấy Việt Nam là một thị trường tiềm năng cho các nhà đầu tư quan tâm đến lĩnh vực năng lượng tái tạo.
Hiện trạng và tiềm năng phát triển năng lượng tái tạo tại Việt Nam
Việt Nam có nguồn tài nguyên năng lượng tái tạo đa dạng, bao gồm thủy điện, gió, sinh khối và năng lượng mặt trời. Trong đó, thủy điện hiện chiếm tỷ trọng lớn nhất, theo sau là điện gió và sinh khối. Các công nghệ mới như điện mặt trời nổi, khí sinh học và năng lượng từ rác thải đang phát triển nhưng vẫn ở giai đoạn đầu. Chính phủ đã đặt mục tiêu tăng sản lượng điện tái tạo từ 58 tỷ kWh năm 2015 lên 186 tỷ kWh vào năm 2030.
Mặc dù có nhiều tiềm năng, một số nguồn năng lượng tái tạo như địa nhiệt và năng lượng thủy triều vẫn còn đang trong giai đoạn nghiên cứu và chưa có đóng góp đáng kể vào hệ thống điện quốc gia. Điều này mở ra cơ hội lớn cho các nhà đầu tư tham gia phát triển các công nghệ mới và tận dụng chính sách ưu đãi của chính phủ.
Chính sách hỗ trợ và thách thức cho nhà đầu tư
Các mục tiêu đặt ra trong QHĐ VII về năng lượng tái tạo cho các năm 2020, 2025 và 2030 là:
Chính phủ Việt Nam đã ban hành nhiều chính sách khuyến khích đầu tư vào năng lượng tái tạo, bao gồm ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp, miễn thuế nhập khẩu đối với hàng hóa phục vụ dự án, và các khoản vay tín dụng ưu đãi. Nhà đầu tư nước ngoài được phép sở hữu 100% vốn trong các dự án năng lượng tái tạo, tạo điều kiện thuận lợi cho việc gia nhập thị trường.
Tuy nhiên, vẫn còn nhiều thách thức lớn. Một trong những rào cản chính là mức chiết khấu giá mua điện (FiT) thấp, đặc biệt đối với điện mặt trời và điện gió, làm giảm sức hút đầu tư do chi phí đầu tư cao. Hiện tại, giá thu mua điện cho các dự án điện mặt trời trên mặt đất là 7,09 cent/kWh, trong khi điện gió trên bờ được chiết khấu ở mức 8,5 cent/kWh. Những mức giá này tương đối thấp so với các quốc gia khác trong khu vực và thế giới, gây ra khó khăn trong việc thu hồi vốn và lợi nhuận cho các nhà đầu tư.
Ngoài ra, các điều khoản hợp đồng mua bán điện (PPA) tại Việt Nam cũng còn nhiều bất cập, dẫn đến thời gian đàm phán kéo dài và tăng chi phí dự án. Việc thiếu rõ ràng về khung pháp lý và giá điện trong tương lai cũng là những yếu tố làm nản lòng nhà đầu tư. Để cải thiện tình hình, chính phủ cần tăng cường minh bạch trong quy trình phê duyệt dự án và áp dụng các biện pháp thúc đẩy đàm phán PPA hiệu quả hơn.
Hướng tới một tương lai phát triển bền vững
Việt Nam đang trên đà phát triển mạnh mẽ ngành năng lượng tái tạo, đặc biệt là năng lượng mặt trời và gió. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, cần có sự cải tiến trong chính sách giá điện và các điều khoản hợp đồng, giúp tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các nhà đầu tư. Chính phủ cũng cần tập trung phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực này, đồng thời cải thiện chất lượng hạ tầng và các ngành công nghiệp phụ trợ để giảm chi phí đầu tư và tăng tính cạnh tranh.
Thị trường năng lượng tái tạo tại Việt Nam, mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng vẫn là một cơ hội vàng cho những nhà đầu tư có tầm nhìn dài hạn và sẵn sàng đối mặt với những khó khăn ban đầu. Với các chính sách khuyến khích và cam kết của chính phủ trong việc giảm thiểu biến đổi khí hậu, phát triển năng lượng tái tạo không chỉ là xu hướng tất yếu mà còn là một lựa chọn đầu tư bền vững trong tương lai.